11 HAVENDIJK

U bevindt zich op de Lekpoortbrug in het verlengde van de Havendijk met zicht op de Culemborgse haven die toegang geeft tot de Lek. Dit is het noordelijkste deel van de route. Aan de westkant kijkt u uit op het eeuwenoude fabrieksterrein van de steenoven die tot 1974 heeft gefunctioneerd.

De Havendijk is de tweede stadsuitbreiding van Culemborg die omstreeks 1370 ten noorden van de binnenstad ontstond. In dit Haven- of Schipperskwartier, zoals het gebied ook werd genoemd, woonden vooral schippers en kooplieden. De brug die toegang geeft tot de binnenstad is het laatste restant van de stadspoort die hier stond voordat hij in 1858 werd gesloopt. De Lekpoort (1), ergens in de 15de eeuw gebouwd, was een van de zes stadspoorten die Culemborg heeft gehad. Alleen de Lanxmeerpoort of Binnenpoort (3) staat nu nog overeind.

Oorspronkelijk was de brug van hout (zoals te zien op Blaeu uit 1649). Het duurt nog tot het eerste kwart van de 18de eeuw voordat een stenen brug over de stadsgracht wordt aangelegd. De brug bevatte één rondboog (detail schilderij J. Versteegh 1758 hieronder links). Op schilderijen uit het begin van de 19de eeuw zijn er, duidelijk onder invloed van de Romantische kunststroming, steeds twee te zien.

Recent is de Lekpoortbrug als gevolg van instabiliteit voor vrachtverkeer tijdelijk verstevigd. Een grotere renovatie
volgt nog. In aanloop daar naartoe zijn zowel op als onder de brug enkele inspecties uitgevoerd. Het tongewelf, dus
de breedte van de brug is zesenhalve meter. De rondboog is ongeveer twee meter dertig breed. Het gewelf van de
rondboog onder de brug is bekleed met gemetselde handvormstenen. Het metselwerk kent geen zuiver verband en is niet bijzonder strak uitgevoerd. Hierbij zijn ook gebroken bakstenen gebruikt. Er zijn aanwijzingen dat het metselwerk voor 1900 vernieuwd moet zijn (met herbruik- of sloopmateriaal). De rondboog is aan een zijde (de zuidwestzijde) dichtgemetseld (hiernaast rechts Bron: BAAC rapport A-18.0045).

De vondst
In een puinlaagje direct op de afgebroken zuidwestelijke frontmuur (de buitenzijde van de Lekbrug) is de enige vondst van het onderzoek gedaan: een fragment van een pijpensteel. Door het ontbreken van de pijpenkop met het zo kenmerkende hielmerkje is de steel slechts heel ruim te dateren tussen 1600 en 1900. Maar is het goed voor te stellen dat een van de arbeiders bij de sloop van de Lekpoort zijn pijpje bij het schoonmaken ervan heeft stuk geklopt en toen heeft weggegooid.