14 en 15 WESTERWAL

In 2013 hebben archeologen van het bedrijf Aeres Milieu op twee plekken in de Westerwal een klein onderzoek
gedaan bij de aanleg van het riool (zie afb. hiernaast rode vierkanten). In de stadsmuur aan de Wester- en Zuiderwal
lagen twee poorten; de Zandpoort en de Prijssepoort. Tegenwoordig zijn dit de locaties waar de Prijssestraat en
de Zandstraat de gracht oversteken. De Prijssepoort is gesitueerd aan de Westerwal. Beide poorten worden in
1533 verbouwd. De Zandpoort zou voorzien worden van een nieuwe houten kap en de Prijssepoort moest een
opslagplaats worden voor oorlogsmateriaal zoals kanonskogels en gevechtsmaterialen voor soldaten. De oude Prijssepoort was hier te klein voor en moest worden gesloopt. Met de hergebruikte stenen zou een nieuwe toren worden gebouwd. Opvallend is dat op kaarten vanaf 1560 de poort niet meer wordt afgebeeld, alleen is nog een uitbouw
te zien. Onduidelijk is dus of ooit dit plan tot uitvoering is gekomen.

Op de overgang van de Westerwal naar de Zuiderwal lag een hoektoren genaamd de Kalkmanstoren. Deze toren bestond in 1755 nog en werd zelfs verhuurd, de verhuur was echter van korte duur. In 1761 werd de toren afgebroken, waarschijnlijk als gevolg van het gebrek aan bouwmateriaal in Culemborg. Het puin werd gebruikt om de Veerweg op te hogen en werd ook gedeponeerd op de Havendijk. Het is niet uitgesloten dat de muur van de zuiderwal omstreeks 1761 ook is verwijderd aangezien de torens waar de muur tussen stond al niet meer aanwezig waren. De muur aan de Westerwal verdween in 1818 en de overige stadsmuren volgden snel, al bleven vooral rond de binnenstad grote delen overeind staan. In 1856 werd de Zandpoort door een orkaan zwaar beschadigd. De poort werd verkocht zodat de stenen hergebruikt konden worden. De stenen waren hard nodig omdat veel woningen in dezelfde orkaan waren beschadigd.

Bij het aanleggen van het riool hebben archeologen fragmenten gevonden van een bord van zogenaamd Werra-aardewerk. De fragmenten zijn aan elkaar geplakt zodat een deel van een bord kon worden hersteld. In het midden op het bord met daaromheen cirkelvormige versieringen is een heilige afgebeeld. Dat het om een heilige gaat is te zien aan de hand van de ferula die wordt vastgehouden. Dit is de bisschopsstaf van de paus, de overige bisschoppen hebben een kromstaf. Het is zeer waarschijnlijk dat het Werra bord uit het begin van de 17e eeuw dateert. Dit soort versierd aardewerk was toegankelijk voor de meeste mensen.